Hoe promoveer ik erfgoedpubliek tot coproducent?

Veel mensen zullen gisterenavond met een dubbel gevoel naar huis zijn gegaan na de studiedag Moet er nog inhoud zijn? Erfgoed en crowdsourcing in Mechelen. Veel boeiende verhalen gehoord. Kon ook moeilijk anders met zo’n mooi, zeg maar indrukwekkend programma. Sprekers waren onder meer Clo Willaerts, Jasper Visser (Nationaal Historisch Museum – Nederland), Jan Seurinck (Flanders DC, ex-VIOE) en Kristof Michiels (M HKA, ex-Cultuurlab). Nico Wouters (SOMA) was de dwarsligger van dienst.

Hoe kan een erfgoedinstelling haar publiek tot coproducent promoveren? De aardig gevulde zaal werd gebombardeerd met mogelijkheden, voorbeelden, waarschuwingen en massa’s tips & tricks. Het ging over de Nationale Automatiek in Nederland bijvoorbeeld, de historische trekmuur moet oer-Nederlandse alledaagse objecten, en over The Itch of the Golden Nit, van Tate en Aardman Animations.

De zaal kreeg meer dan een glimp te zien van hoe overmorgen eruit zal zien. Maar wat morgen? Buitenlandse voorbeelden staan qua budget en beleid meestal net iets te ver af van de Vlaamse realiteit. Veel interessante Vlaamse crowdsourcing-voorbeelden om zich aan te spiegelen zijn er niet. Het Huis van Alijn met zijn taggingproject – en dan ben je ongeveer uitgepraat.

In de wandelgangen merkte je het meteen. De meeste Vlaamse erfgoedinstellingen zijn technologisch noch organisatorisch klaar voor sociale media en crowdsourcing, laat staan dat er binnen hun organisatie een voldoende groot draagvlak voor is. Om te gaan experimenteren is er te weinig tijd, te weinig geld. Er is, denk ik, dringend nood aan een zeer praktijkgericht steunpunt, een plaats waar erfgoedinstellingen advies en begeleiding kunnen vragen.

De aanzienlijke belangstelling voor de studiedag maakte in ieder geval opnieuw duidelijk dat de sector wakker is geworden. De Vlaamse erfgoedorganisaties hebben de sociale media ontdekt. Op 8 december gaf ik bij FARO een presentatie erfgoed en sociale media voor de Vlaamse erfgoedcellen en ook daar was de belangstelling groot. We merken het ook aan de vragen die we met Marketing en Cultuur krijgen. Iets meer dan een jaar geleden konden we Escala (Syntra) ervan overtuigen een opleiding sociale media voor musea, erfgoed en toerisme te organiseren. De eerste sessie zat binnen de kortste keren vol. Ondertussen heb ik al vijf van die opleidingen gegeven, en die waren zonder uitzondering volzet. Een van de opleidingen gaf ik trouwens aan de Mechelse dienst Erfgoed en Toerisme. Liesbeth De Ridder van de Erfgoedcel Mechelen trekt daar nu volop aan de kar. Zij was het die de studiedag van gisteren opzette.

Vissen in erfgoedcollecties

De Nederlandse musea zijn deze maand massaal aan het #collectievissen geslagen op Twitter. Een spel, maar meer dan dat. Het is een mooie manier om onlinecollecties te gaan verkennen, voor zowel musea als bezoekers. En er liggen mogelijkheden voor user generated exhibitions.

Het idee is heel eenvoudig. Elke week is er een nieuw thema. Vorige week was dat winter, deze week vervoer. Iedereen kan in onlinecollecties gaan zoeken. Vind je iets, dan stuur je de foto of de link via een tweet de wereld in, vergezeld van de hashtag (een label op Twitter) #collectievissen, en als het even kan ook de hashtag met het thema (#vervoer dus deze week). Wie vervolgens op #collectievissen of #vervoer gaat zoeken, krijgt een mooi overzicht van al die vondsten, een thematische onlinetentoonstelling die almaar groeit.

Het levert regelmatig mooie ontdekkingen op, je gaat anders naar stukken kijken. In enkele minuten ging ik van Cremaster 4 van Matthew Barney in Boijmans Van Beuningen (de eerste foto hierbij ) naar een nostalgische foto van gemotoriseerde wijkverpleegsters in het Florence Nightingale Instituut (de tweede foto hierbij) naar de video-installatie Fiets van Marijke van Warmerdam in Van Abbe. (Fiets en Cremaster werden gevangen door Mieke Siemons alias @KNOCKaRT.)

De mogelijkheden zijn schier oneindig. Veel musea en andere erfgoedinstellingen hebben hun collectie online staan. En aan thema’s geen gebrek. In eerste instantie zag je de museummedewerkers zelf ijverig #collectievissen, maar naarmate ook het publiek meer gaat vissen, zul je echte user generated exhibitions zien ontstaan.

Waarom dit idee niet aan “echte” (offline) tentoonstellingen koppelen? Als je bijvoorbeeld een tentoonstelling hebt over briefwisseling, zoals het Huis van Alijn in Gent er net een heeft geopend, dan kun je als museum oproepen om stukken rond het thema #brief uit andere museumcollecties te twitteren. Dat levert een mooi onlineverlengstuk voor je offlinetentoonstelling op. En het publiek voelt zich meteen betrokken.

En waarom geen app ontwikkeld die al die gelinkte foto’s mooi op één webpagina zet?

Collectievissen komt uit Australië overgewaaid. Het Museum Victoria (@museumvictoria) begon er twee jaar geleden mee en #collectionfishing groeide in geen tijd uit tot een populair spel. Het Afrika Museum (@AfrikaMuseumNL) haalde het spel op 1 december naar Nederland en ook daar is het een instant succes. “Mensen die maar één museum volgen op Twitter, worden op deze manier bijna automatisch ook in contact gebracht met de collecties van andere musea”, schrijft pr-medewerker Marieke Pompe op de website van het Afrika Museum.

De meeste Belgische erfgoedinstellingen kijken nog even de kat uit de boom, wellicht omdat de koudwatervrees voor Twitter daar nog altijd groot is (we schreven hierover in Belgische musea volharden in de #stilte). Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (@KSMKA) zagen we al, en Musea Brugge (@MuseaBrugge), het SMAK in Gent (@SMAKGent). En gisteren liet Erfgoedbank Waasland (@EGBWaasland) me weten dat ze als eerste Belgische erfgoedbank in het #collectievissen-bootje staat.

Wie volgt?